کمیته دانش پژوهی دانشگاه علوم پزشکی کرمان
مسئول واحد: دکتر سکینه سبزواری
با توجه به رسالت آموزش علوم پزشکی در تربیت نیروی متعهد و متخصص و نقش کلیدی اعضای هیات علمی در این زمینه، توسعه دانش پژوهی آموزشی در حوزه آموزش عالی مورد توجه قرار گرفته است.دانشگاه علوم پزشکی کرمان از سال 1388 درراستای سیاستهای وزارت بهداشت ، در این زمینه اقدام به تشکیل کمیته دانش پژوهی در آموزش نمود.
اهم فعالیتهای انجام شده در این حوزه شامل : تعیین معیارهای ارزشیابی و کمی نمودن معیارها به منظور سهولت در سنجش فرآیندها ، آشنایی اعضای هیات علمی با مقوله دانش پژوهی از طریق برگزاری کارگاهها و نشستها، مشاوره اعضای هیات علمی متقاضی ، برگزاری جلسات متعدد ، بررسی مستندات و امتیازدهی بوده است.
در سال 96و97 بدنبال اجرایی سازی آیین نامه ارتقا ، اقدامات گسترده ای در جهت گسترش فعالیتهای دانش پژوهی ، راه اندازی کمیته کشوری و دانشگاهی در سطح معاونت آموزشی وزارت صورت گرفت. نسخه بازنگری شده شیوه نامه ارزشیابی فعالیتهای دانش پژوهی آموزشی در نشست مورخ 9/5/98 در هیات ممیزه مرکزی مورد تصویب واقع شدو به دانشگاهها ابلاغ گردید.
تعاريف:
1- آموزش دانشورانه: فعالیت آموزشی نوآورانه است که دارای اهداف شفاف، متدولوژی مشخص، مبتنی بر شواهد موجود (آماده سازی مناسب) و دارای نتایج مشخص است
2- دانش پژوهی آموزشی: فعالیتهای دانشورانهای است که علاوه بر چهار معیار فوق به نحو مناسبی منتشر شده و در معرض نقد دیگران قرار گرفته باشد.
فعالیت دانش پژوهی چیست؟
بر اساس ماده 4 آیین نامه دانش پژوهی، فعالیتی می تواند وارد فرآیند داوری شود که حائز تمام معیارهای 6 گانه گلاسیک بوده و حداقل شش ماه ادامه یافته یا محصول آن به مدت شش ماه مورد استفاده قرار گرفته باشد. معیارهای شش گانه گلاسیک شامل موارد زیر می باشد:
-
داربودن اهداف مشخص:(clear goals)
سؤالاتي كه بايد در اين زمينه در موردتمام انواع فعاليت هاي دانش پژوهي به آن پاسخ دادعبارتند از: آيا هدف اصلي به وضوح بيان شده است؟ آيااهداف بيان شده واقع بينانه و قابل دسترسي هستند؟ آياموضوع مورد پرسش در زمينه مربوطه مهم است؟
-
آماده سازی کافی:(adequate preparation)
آمادگي كافي يكي از بنياد يترين جنبه هاي فعاليت هاي دانش پژوهي است. بدين منظور لازم است دانش پژوه از فعاليت هاي قبلي صورت گرفته در زمينه مورد نظر آگاه باشد و مهارت هاي لازم براي انجام فعاليت و نيز منابع مورد نياز آن را از پيش فراهم كرده باشد.
-
استفاده از روشهای مناسب:(appropriate methods)
استفاده از روش مناسب سبب مي شود بتوان به نتايج، يافته ها و محصولات آن اعتماد كرد. بنا بر اين، اتخاذ روش صحيح، نه تنها بر احتمال موفقيت پروژه ميافزايد، بلكه سبب ميشود سايرين نتايج آن را بهتر مورد پذيرش قرار دهند. البته بديهي است كه مقصود تبعيت كوركورانه از يك سري مراحل نيست و انعطاف پذيري و حتي در صورت نياز، طراحي مجدد فعاليت از اجزاي مهم فعاليت دانش پژوهي هستند.
-
ارائه نتایج مهم:(significant results)
نتايج حاصل از يك پروژه بايد به دانش در آن حوزه بيفزايند، باعث تحريك يادگيري شوند، و يا مشكلي را در خارج از حوزه دانشگاه حل كنند. بدين منظور، لازم است به اين سؤالات پاسخ داده شود: آيا دانش پژوه به اهداف خود دست يافته است؟ آيا فعاليت صورت گرفته در نهايت منجر به افزودن مطلبي به دانش موجود در آن زمينه شده است؟ آيا فعاليت صورت گرفته افق هاي جديدي براي بررسي و مطالعه بيشتر ايجاد نموده است؟
-
معرفی برنامه:(effective presentation
دانش پژوهي هر قدر هم كه برجسته و درخشان باشد، درصورتي كه به ديگران ارائه نشود، به اتمام نرسيده است. بديهي است كه نتايج حاصل بايد به اطلاع ديگران رسانده شود تا آنان نيز بتوانند از آن سود ببرند. هنگام ارزيابي فعاليت دانش پژوهي بايد به اين موارد توجه نمود: آيادانش پژوه از شيوه مناسب و مؤثري براي ارائه نتايج كارخود بهره جسته است؟ آيا براي در ميان گذاشتن فعاليت خود با گروه هدف خود از ابزارها و محيط هاي مناسب استفاده كرده است؟ آيا دانش پژوه پيام خود را به روشني و يكپارچگي لازم ارائه كرده است؟
-
برخورد نقادانه:(reflective critique)
فعاليت هاي دانش پژوهي دربرگيرنده تعمق و تفكر دانش پژوه در مورد فعاليت صورت گرفته و نيز استفاده ازديدگاه ها و نظرات ديگران در زمينه آن فعاليت است. دراين روند، دانش پژوه با درس گرفتن از اين اقدامات، درحقيقت فعاليت خود را بهبود مي بخشد. نكات اساسي دراين زمينه، ارزيابي فعاليت صورت گرفته و استفاده ازنتايج آن ارزيابي ها براي بهبود فعاليت هاي آتي است.بايد دقت داشت كه مشخصه برجسته اي كه براي ارزيابي دانش پژوهي در تمام عرصه ها ضروري است،ارائه نتايج آن به ديگران است. بدون اين عامل، فعاليت درحوزه دانش پژوهي قرار نمي گيرد. هرگونه فعاليت دانش -پژوهي براي اين كه در اين دسته طبقه بندي شود، بايد دراختيار ديگران قرار گرفته و توسط آنها مورد ارزيابي ونقد قرار گيرد. نكته قابل توجه در خصوص اين معيارهااين است كه اختصاص به نوع خاصي از دانش پژوهي ندارند و براي تمام انواع آن قابل تعميم و استفاده مي باشند.
امتیاز فعالیت های دانش پژوهی
-
حداکثر امتیاز ذکر شده در هر یک از بندهای شش گانه مندرج در بند شش ماده دو آیین نامه ارتقای مصوب شورایعالی انقلاب فرهنگی معرف امتیاز آموزش دانشورانه یا دانش پژوهی آموزشی (قابل انتقال به ماده سه) در سطح کشوری است.
-
چنانچه فعالیتی تمام معیارهای گلاسیک را داشته باشد، امتیاز آن میتواند در ماده 3 (حداکثر تا 50 درصد امتیاز لازم اعم از شرطی و غیرشرطی) لحاظ شود.
-
لازم است دقت شود که هر امتیاز تنها در یک ماده محاسبه شده و در صورت استفاده در یک ماده نباید مجددا مورد محاسبه قرار گیرد.
فرایند ارزیابی فعالیت های دانش پژوهی
مرجع اصلی تأیید کننده فعالیتهای دانش پژوهی آموزشی در کشور، کمیته کشوری ارزيابي آموزش دانشورانه و دانش پژوهی آموزش علوم پزشکي است که در حوزه معاونت آموزشی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی تشکیل میگردد. ساختار ارزيابي در دو سطح دانشگاهي و كشوري به شرح زير سازماندهی ميشود:
بررسی فعالیتهای آموزش دانشورانه و دانش پژوهی آموزشی در سطح کشوری
الف-1) مرجع اصلی ارزشیابی و تعيين امتياز فعاليتهای موضوع بند ششم از ماده 2 آییننامه ارتقا، "كميته کشوري ارزيابي فعاليتهاي آموزش دانشورانه و دانش پژوهی آموزش علوم پزشکي" است که به اختصار «کميته کشوري دانش پژوهی» ناميده ميشود.
الف-2) اعضاي اين کميته مركب از معاون آموزشي وزارت متبوع یا نماینده تام الاختیار وی (رئيس کميته)، رئیس مرکز مطالعات و توسعه آموزش علوم پزشكي وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي (دبير کميته)، دو نفر نماینده از هیأت مميزه و سه نفر از صاحبنظران آموزش علوم پزشکي به پيشنهاد رئيس مرکز مطالعات و توسعه آموزش علوم پزشكي وزارت بهداشت، و تأیید معاون آموزشی وزارت ميباشد. کميته مذكور ميتواند در صورت لزوم و بنا بر صلاحديد رئيس کميته به تناسب از افراد مطلع يا صاحب نظر ديگر از جمله دبير دبيرخانه مربوطه حسب موضوع مورد بررسي دعوت به عمل آورد تا بدون حق رأي در جلسات شرکت نمايند.
الف-3) مرکز مطالعات و توسعه آموزش علوم پزشكي وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي به عنوان دبیرخانه کمیته کشوری دانش پژوهی موظف است نتايج بررسي مستندات را به دانشگاه مربوطه اعلام نمايد.
ب: بررسی فعالیتهای آموزش دانشورانه و دانش پژوهی آموزشی در سطح دانشگاهي
ب-1) در هر يک از دانشگاههای دارای هیأت ممیزه مستقل، "كميته دانشگاهي ارزيابي فعاليتهاي آموزش دانشورانه و دانش پژوهی آموزش علوم پزشکي" تشکیل میشود که کمیته تخصصی هیأت ممیزه تلقی شده و در اين شیوه نامه به اختصار "کميته دانشگاهی دانش پژوهی" ناميده ميشود. محدوده اختیار این کمیته در هر دانشگاه بر اساس اختیارات تفویض شده از سوی کمیته کشوری دانش پژوهی تعیین میشود.
ب-2) اعضاي کميته دانشگاهی دانش پژوهی عبارتند از: معاون آموزشي دانشگاه (رئيس کميته)، مدير مركز مطالعات و توسعه آموزش علوم پزشكي دانشگاه (دبير کميته)، یک نفر از اعضای هیأت علمی به نمایندگی هیأت مميزه دانشگاه، و دو نفر از صاحبنظران و كارشناسان آموزش علوم پزشکي به پيشنهاد مدیر مطالعات و توسعه آموزش علوم پزشكي دانشگاه و تأیید هیأت ممیزه. کمیته میتواند از رئيس دانشکده و مدیر دفتر توسعه آموزش دانشکده ذیربط و نیز برخی صاحبنظران بر حسب موضوع برای شرکت در جلسه (بدون حق رأی) دعوت کند.
ب-3) شرايط اعضای حقیقی کمیته عبارت است از:
-
داشتن سابقه برجسته آموزشي
-
آشنايي با دانش آموزش علوم پزشکي
-
التزام به رعايت اصول اخلاق در داوري
-
ترجیحا سابقه حداقل 5 سال کار به عنوان عضو هیأت علمي
-
ترجيحاً دارا بودن رتبه دانشياري يا استادی
-
فعالیتی میتواند وارد فرآیند داوری شود که حائز تمام شرایط زیر باشد:
4-1- مرتبط با حوزه آموزش یکی از ردههای فراگیران علوم پزشکی (دانشجویان، دستیاران، آموزش مداوم جامعه پزشکی) یا اعضای هیأت علمی باشد.
4-2- در عمل به اقدامی برای بهبود کیفیت آموزش منجر شده باشد. بنابر این طرحهایی که صرفاً ماهیت نظریه پردازی و ارائه پیشنهاد بدون انجام مداخله دارند مشمول بند ششم ماده 2 آیین نامه ارتقا (فعالیتهای آموزش دانشورانه یا دانش پژوهی آموزشی) نخواهند بود. همچنین پژوهشهای آموزشی که صرفاً ماهیت تولید علم دارند و همراه با اقدامی برای اصلاح روندهای آموزشی دانشگاهها نبودهاند نیز قابل بررسی در بند ششم از ماده 2 آیین نامه ارتقا نیستند.
4-3- باید به اندازه کافی در آموزش دانشگاه استقرار پیدا کرده باشد. به این منظور لازم است در زمان داوری، فعالیت مورد نظر در حال اجرا باشد و:
-
فعالیتهایی که اجرای مستمر دارند حداقل باید به مدت شش ماه ادامه یافته یا محصول آن حداقل به مدت شش ماه مورد استفاده قرار گرفته باشد.
-
فعالیتهایی که میتواند به طور مکرر اجرا شود باید حداقل دو بار انجام شده یا مورد استفاده قرار گرفته باشد.
-
اگر جنس فعالیت، به صورت تدوین برنامه یا سند سیاست گذاری یا آیین نامه و دستورالعمل است که یک بار انجام میشود اما بعد از تصویب، تأثیر مستمر خواهد داشت، باید به تصویب مراجع ذیصلاح رسیده باشد.
-
پس از اطمینان در خصوص احراز شرایط ورود به داوری، بررسی وجود معیارهای شش گانه دانش پژوهی آموزشی (Glassick) به شرح زیر توسط کمیته دانشگاهی/کشوری دانش پژوهی انجام میشود:
-
اهداف مشخص
-
آماده سازي كافي
-
استفاده از روشهاي مناسب
-
ارائه نتايج مهم
-
معرفي مؤثر برنامه
-
برخورد نقادانه
-
وجود چهار معيار اول، شرط لازم برای کسب امتیاز از هر یک از فعالیتهای مندرج در بند ششم ماده 2 آیین نامه ارتقا است كه در اينصورت آموزش دانشورانه(Scholarly Education) محسوب ميشود. در صورت تحقق تمامي 6 معيار گلاسيك در يك فعاليت، آن فعالیت مصداق دانشپژوهي آموزشی است (Educational Scholarship)[1] و امتياز آن ميتواند در ماده 3 (حداکثر تا پنجاه درصد امتياز لازم اعم از شرطي و غيرشرطي) لحاظ شود. اگر هر یک از موارد 1 تا 4 وجود نداشته باشد، به فعالیت مورد نظر از این بند امتیازی تعلق نمیگیرد.
تبصره: تدریس موضوع برای اولین بار به خودی خود دانش پژوهی تلقی نشده و باید تمام معیارهای دانش پژوهی را داشته باشد.
متقاضیان استفاده از بند 6 ماده 2 آیین نامه ارتقا می بایست بر اساس پیوست 8 آیین نامه ارتقا ، جهت ارزیابی کلیه مدارک را در در سامانه ملی فعالیتهای نوآورانه آموزشی به نشانی http://meded1.behdasht.gov.ir ثبت نموده و پس از روند داوری جهت کسب امتیاز اقدام نماید.
اعضای کمیته دانش پژوهی آموزشی دانشگاه علوم پزشکی کرمان
معاون آموزشی دانشگاه:دکتر محمد خاکساری حداد
مدیر مرکز مطالعات و توسعه دانشگاه: دکتر سمیه نوری حکمت
نماینده هیات ممیزه: دکتر غلامرضا سپهری
کارشناسان آموزش علوم پزشکی: دکتر سکینه سبزواری، دکتر عصمت نوحی